We hebben al meerdere blogs geschreven over wat creatief zijn nu eigenlijk inhoudt. Wat geromantiseerd wordt is het beeld van de creatief als ongeleid projectiel, het ongetemde beest, het enfant terrible.

Waarom creativiteit en structuur een golden couple zijn 

Een creatief is per definitie geen cijfermatige controlfreak die met sticky notes en spreadsheets het proces in de hand denkt te houden. De waarheid is echter dat je zowel het beest als de controlfreak nodig hebt. En de meest succesvolle kunstenaars en creatieven verenigen beide.

Wat kenmerkt beide en hoe kunnen ze samenwerken?

Creativiteit wordt gekenmerkt door vrijheid van denken, een niet te volgen logica, onverwacht, willekeurigheid, geestdrift. Bij structuur denk ik aan processen, kaders, wetmatigheden, logica en controle. Dit zijn tegengestelde krachten.

Zeker, de ongebreidelde ideeën machine zal veel output kunnen genereren. Maar door gebrek aan planmatigheid en structuur is de kans groot dat er uiteindelijk niets uit haar handen komt. De keerzijde; het willen controleren, beargumenteren en meten, zal uiteindelijk te weinig interessante ideeën opleveren. Deze creatief moet meer risico nemen, emotie toelaten en uit haar comfort zone stappen.

Een creatief proces is een staat van meditatie. In die concentratie kan de flow plaatsvinden. En in de flow is ruimte om te ontvangen, te associëren en te reageren. Als je in de flow zit wordt de wereld om je heen gedempt en laat je gedachten de vrije loop. 

Niet alleen bloemetjes en bijtjes

Creativiteit komt natuurlijk niet alleen voort uit vredigheid. Sommige creatieven zijn wild, smijten met verf of woorden, hebben baldadigheid of zelfs agressie nodig. Energie uit zich in waves, in uitspattingen soms, niet als in een mooi lineair verloop. Er zijn eindeloos meer kunstwerken, songteksten en gedichten tot stand gekomen door boosheid dan door geluk. Agressie kan een sterke, aan de bron liggende emotie zijn die creativiteit effectief voedt. Het beheersen van die agressiviteit is een perfecte weg naar creativiteit. Het niet beheersen ervan naar destructiviteit. Maar ook destructiviteit is een vorm van creativiteit, want het kan de weg vrijmaken, ruimte maken voor nieuwe creaties.

Persoonlijk ervaar ik ouder worden soms als een rem op mijn creativiteit, omdat met de jaren veel woede verdwijnt. Daardoor mis ik het laaiende vuur wat vaak ten grondslag lag aan mijn creativiteit. Ik zet nu andere emoties in als nieuwsgierigheid en verwondering. De emoties zelf veroorzaken geen creatie, de emotie wordt ingezet als drijvende kracht achter een creatieve handeling. 

Een no-go in de flow

Als je eenmaal in je flow zit, dan is het zaak deze zo lang mogelijk in stand te houden. Daarbij is er 1 heel belangrijke spelregel. Laat je niet verleiden tot oordelen. In de flow laat je alles toe en maak je je niet druk om toepasbaarheid, nut of resultaten. Geef dus geen kritiek op je eigen ideeën of handelingen.  

De flow is ongrijpbaar, springt alle kanten op, maar kan wel gestimuleerd en bijgestuurd worden. Precies als een ballon die je met een vingertop in de lucht houdt. Waarna zij weer verder drijft op een ongrijpbare luchtstroom. De flow is kwetsbaar. Afleiding in de vorm van een whatsappje, een kat die op schoot springt of een email kan de ballon doen knappen. Creativiteit heeft diepe focus nodig. Niet alleen ontwerpers en kunstenaars herkennen dit, ook muzikanten kennen dit goed. Als zij met hun band in de flow zitten komen de mooiste composities tot stand. Maar als de deur van de oefenruimte plotseling openzwaait is de ballon gebarsten en de magie verdwenen. 

Structuur creëert de omstandigheden, creativiteit ontvouwt de mogelijkheden.

De vingertop die de ballon een tikje geeft en haar daarmee eindeloos in de lucht houdt, is structuur. Zo werken ze samen, als team. Sommige creatieven hebben zowel de ballon als de vingertop in zich. Maar vaak vind je die combinatie in een team. Twee creatieven kunnen de rollen ook afwisselen. Een case kan bij het ene teamlid de creativiteit doen stromen en bij de ander de strategische kant aanspreken. 

Er zal altijd een constante push- en pull zijn tussen creativiteit en structuur. De sleutel is om het evenwicht te vinden, door het proces tijd te geven zich te ontwikkelen tot het voor jou de beste resultaten levert. Plak jezelf niet te snel een creatief of gestructureerd label op. Als je teveel binnen die kaders blijft onthoud je jezelf de successen die zij juist in combinatie met elkaar kunnen opleveren. Wees zowel de ballon als de vingertop.