Online vergaderen, online borrelen, online genieten van concerten en theatervoorstellingen, online leren… dit zijn slechts enkele aspecten van ons dagelijks leven die in de afgelopen maand een nieuwe dimensie hebben gekregen.
Met een klik bij de les. De voordelen van online leren
Online leren biedt interessante nieuwe mogelijkheden
Mede mogelijk gemaakt door het wereld wijde web, drijft de nood ons tot innovatieve oplossingen. Dit is zeker het geval als het gaat om online leren en virtueel lesgeven. E-learning is geen nieuw verschijnsel. Talloze aanbieders in diverse branches richten zich puur op online leren en veel onderwijsinstanties gebruiken het als aanvulling op regulier klassikaal onderwijs. En ook in andere branches worden educatieve tools ingezet om betere service aan klanten te verlenen. Denk aan webinars van verzekeringsmaatschappijen of instructievideo\’s van bouwmarkten. De tools, toepassingen en praktijk kennis zijn er in overvloed. Mede daardoor hebben educatieve instanties in onze nieuwe afstandsmaatschappij zo snel kunnen schakelen naar online vormen van onderwijs.
Toch zijn nog lang niet alle aanbieders bekend met de mogelijkheden die virtueel lesgeven biedt. En er zijn vast ook cursisten die nog enigszins sceptisch tegenover online leren staan. Helemaal niet nodig, want online leren/virtueel trainen is niet slechts een slap aftreksel van de werkelijkheid die bij gebrek aan beter ingezet wordt. Het is een volwaardig eigen aanpak die interessante mogelijkheden biedt ten opzichte van klassikaal onderwijs. We zetten de belangrijkste inzichten op een rijtje.
Synchroon vs. asynchroon online leren
E-learning komt in verschillende vormen voor. Een belangrijk onderscheid is de keuze voor asynchroon vs. synchroon leren. Bij asynchroon leren is sprake van interactie die in tijd vertraagd is. Bij deze vorm is het lesmateriaal van tevoren klaargezet door de trainer of aanbieder, zodat de cursist deze in eigen tijd en op eigen tempo kan doorlopen. Denk bijvoorbeeld aan de online cursussen die aangeboden worden door het Linkedin Learning platform.
Bij synchroon leren komen de cursisten en de trainer op hetzelfde tijdstip in een virtuele ruimte samen om de leeractiviteiten uit te voeren. Hierbij is dus wel sprake van real-time interactie, alleen bevinden de deelnemers zich niet op eenzelfde fysieke plaats. De virtual clasrooms van Versdenkers zijn hier een voorbeeld van, zoals de online training Conceptontwikkeling. Bij synchroon leren kan de docent direct feedback geven of de inhoud van de les aanpassen.
Webinars, virtual classrooms, e-learning modules…what’s in a name?
Daarnaast kunnen we grofweg nog een onderscheid maken in e-learning modules, webinars en virtual classrooms. Onder zelfstandige e-learning modules of online modules scharen we alle vooraf ontwikkelde vormen van online leren waar de cursist zelfstandig mee aan de slag kan. Doorgaans is hier dus geen sprake van interactie.
Bij webinars en virtual classrooms is in de opzet wel sprake van interactie. De mate waarin interactie mogelijk is verschilt echter. Een webinar heeft doorgaans de vorm van een seminar. De docent of trainer presenteert de stof met behulp van presentatie sheets of andere tools zoals video’s. Cursisten hebben de mogelijkheid om vragen te stellen (typen) via de Q&A functionaliteit of met elkaar te chatten. Qua interacatie blijft het bij webinars daar meestal bij.
Virtual classrooms daarentegen zijn zo opgezet dat ze de klassikale les nabootsen in een virtuele setting. De mogelijkheden voor interactie zijn zeer uitgebreid. Denk bijvoorbeeld aan samenwerken in groepjes in zogenaamde break-out rooms of samen een mind-map maken op een virtueel whiteboard. Welke vorm je als trainer kiest, hangt dus af van de opzet van je training. Om jullie een nog beter inzicht te geven in de mogelijkheden die online leren beidt, zetten we hieronder een aantal voor en nadelen op een rijtje.
1. Flexibiliteit
De flexibiliteit van leren waar en wanneer het uitkomt is een pluspunt van online cursussen. In eigen tijd, tempo en omgeving leren verhoogt de productiviteit. Vaak voelen cursisten zich frisser en alerter, omdat ze niet hoeven te reizen of te stressen om te laat komen. Het is ideaal voor mensen met een drukke baan en veel hobby’s. De zelfstandige e-learning vormen bieden de meeste flexibiliteit qua tijdskeuze, maar ook real-time classes zijn relaxed. Je zit immers in je eigen omgeving, of dat nou op de bank, in het park of op het balkon van de buren is. Voor mensen die moeite hebben met time management of zelfdiscipline zijn real-time virtual classes zelfs een beter oplossing, omdat er een sterker gevoel van commitment (op tijd zijn) aan kleeft.
2. Toegankelijkheid
Te ver wonen, moeilijk heen en weer kunnen reizen of bepaalde persoonlijke omstandigheden hoeven geen belemmering te vormen. Je kunt altijd les volgen of les geven als je trainer bent. Het enige wat je nodig hebt is een laptop/pc/iPad, internetverbinding en eventueel een headset.
3. Maatwerk
De mogelijkheid van leren op eigen tempo en in eigen tijd is aan zich een uitkomst voor mensen die erg druk zijn of minder snel mee kunnen komen. Voor de docenten biedt online trainen meer gemak bij het samenstellen van op maat gemaakte leergangen. Of om extra aandacht te geven aan cursisten die dat nodig hebben.
4. Tijd- en kostenbesparend
Geen reistijd betekent ook geen files, bruggen die openstaan, kinderen die niet op tijd opstaan en je hele dagschema in de war schoppen. De tijd die je wint kun je besteden aan een rustig ontbijt zodat je fris aan de lessen kunt beginnen. Of je houdt meer tijd over die je mooi kunt besteden aan je hobby of sporten. Daarnaast kost dat treinkaartje of autoritje ook geld, dat nu in je portemonnee blijft.
Ook als docent merk je hier de voordelen van; doordat files en vertragingen geen issue zijn, beginnen de lessen meestal op tijd. En je bespaart kosten omdat je geen ruimte, versnaperingen of technische faciliteiten nodig hebt.
5. Beter inzicht in prestaties
E-learning toepassingen bieden vaak mogelijkheden om de voortgang van de cursisten goed bij te houden. Voor zowel deelnemer als trainer geeft dit beter inzicht in de prestaties van de groep.
6. Interactie is fijner
Aan online interacties kleeft het label dat het te onpersoonlijk is. Niets is minder waar, weten we uit eigen ervaring. Doordat cursisten (en trainers!) comfortabel in hun eigen vertrouwde omgeving zitten, zijn ze vaak relaxter en durven ze meer van zichzelf te laten zien. Sommige mensen discussiëren meer, anderen vinden het makkelijker om uitdagingen te delen die ze tegenkomen en sommigen durven meer grappen te maken. Het klinkt tegenstrijdig, maar afstand schept soms openheid.
7. Interactie functionaliteiten
Een groot voordeel van klassikale lessen is dat cursisten samen kunnen werken en van elkaar kunnen leren. Dankzij de uitgebreide functionaliteiten van virtuele classrooms kunnen cursisten echter ook online prima samenwerken! In kleinere groepjes samenwerken kan bijvoorbeeld in de breakout rooms. Eigen scherm delen met de groep is met een twee klikken gedaan, waardoor iedereen eenvoudig iets van eigen computer kan laten zien. Geen upload, download, transfer gedoe. Een handige functionaliteit is ook samen notities maken tijdens de les. Aan het eind houd je betere aantekeningen over omdat iedereen heeft bijgedragen. Als docent kun je vaak ook andere interactieve apps en integreren, zoals Kahoot of Mural, waardoor je de les dynamischer houdt. De functionaliteiten kunnen natuurlijk verschillen per aanbieder van virtuele leeromgevingen, maar zijn doorgaans niet heel groot.
8. Les opnemen
Ook handig, voor trainer en cursist is dat de docent de real-time les kan opnemen. Dat gebeurt vrijwel standaard bij webinars, die daarna online beschikbaar zijn voor degenen die er live niet bij konden zijn. Voor docenten is terugkijken ook nuttig, omdat ze zelf hun aanpak kunnen evalueren en indien nodig de les aan kunnen passen. Wil je als trainer of docent een online les opnemen, vraag dan wel eerst toestemming aan de groep vooraf. Met name bij gebruik van virtual classrooms waar de inbreng van de cursist groter is dan bij een webinar, is toestemming vragen verstandig.
9. Internationaal
Tot slot, biedt online leren enorm veel mogelijkheden om internationaal cursussen te volgen of zelf te geven. Zo leer je vanaf de bank niet alleen nieuwe skills, maar ook nieuwe mensen kennen. Je verbreedt je wereldbeeld zonder ook maar een kilometer te hebben verzet. Dat biedt nieuwe perspectieven…
De nadelen van online leren
1. Zelfdiscipline
Als je een e-learning cursus zonder docent volgt, dan vraagt dat om veel zelfdiscipline en time management. De een is daarin beter dan de ander. Heb je hier moeite mee, dan helpt sparren met een ander die dezelfde cursus volgt, zodat jullie elkaar kunnen aanmoedigen om door te gaan. Dat kan een collega zijn of mede-cursisten die je online ontmoet.
Bij real-time virtual classes valt dit deels weg, omdat er eerder een gevoel van verplichting ontstaat. Je komt immers wel samen met je trainer en medecursisten, al is het in een virtuele ruimte.
2. Schermmoeheid
Acht uur lang geconcentreerd naar het scherm staren, is niet te doen. En ook niet goed voor de ogen. Als trainer zul je online lessen didactisch anders aan moeten pakken dan je live klassikale lessen. Werken in kortere blokjes van max. 2 uur is aan te raden. En het kan zomaar zijn dat niet iedere training zich daarvoor leent.
3. Minder persoonlijk
Er zullen altijd mensen zijn die de voorkeur geven aan persoonlijke interactie. Je ziet elkaar niet face to face, maar toch kun je online ook best goed connecten, zoals we hierboven ook al hebben aangekaart. Wat wel ontbreekt bij online leren is het sociale aspect van relaxed kletsen tijdens de lunch of samen reizen na de les. Om socialisatie buiten de virtuele lessen om te creëren, zou je als trainer bijvoorbeeld huiswerk kunnen opgeven waar deelnemers in groepjes aan moeten werken.
4. Extra instructie nodig voor gebruik
Programma\’s voor online leren zijn ontworpen voor intuïtief gebruik. Meeste mensen die het werken op de computer gewend zijn, hebben snel door hoe een virtueel lokaal werkt. Maar niet iedereen is even handig met het vinden van de juiste weg in het gebruik van digitale toepassingen. Hou hier rekening mee als docent en laat deelnemers van tevoren kennis maken met de online leeromgeving of virtual classroom. Zorg bijvoorbeeld voor een instructieles of extra hulp tijdens de les. Dit laatste kan bijvoorbeeld door een side-kick trainer in de les te hebben waar mensen met hulpvragen zich tot kunnen wenden. Uiteraard zullen er altijd mensen zijn voor wie online leren om technische redenen niet zo makkelijk is.
Tips en tricks voor virtueel lesgeven
Tot slot, geven we hieronder nog een lijstje met tips en tricks voor virtueel lesgeven. Tijdens het bespreken van de voor- en nadelen zijn een aantal tips al aan bod gekomen, dus neem ook het bovenstaande door.
Tips voor trainers/docenten en cursisten
- Gebruik een headset. Zo kunnen cursisten je beter verstaan, hoeven je medebewoners niet mee te luisteren en je voorkomt galm.
- Zorg voor een stabiele internetverbinding. Is je wifi dat niet, gebruik dan een ethernet kabel.
- Bereid je lesmateriaal/huiswerk goed voor. Moet je iets aan de klas presenteren/scherm delen, zet het dan alvast klaar voordat de les begint.
- Denk aan je gezondheid en zorg voor een ergonomische werkplek. Dat kan ook de bank zijn, als je er maar geen rugpijn van krijgt.
- Hou pen en papier bij de hand, soms is het handig om ‘echte’ aantekeningen te maken.
- Vergeet een flesje water/kopje koffie/warme chocomel niet.
Tips voor trainers en docenten
- Bepaal het doel van de training door van tevoren te inventariseren wat de groep hoopt te leren.
- Deel je training in behapbare stukken in. Combineer structuur en vrijheid, live samenkomen en zelfstandig werken door duidelijke deadlines, huiswerk en toetsen.
- Wissel af tussen teksten, afbeeldingen, video’s en discussies. Urenlang naar hetzelfde staren is niet bevorderend voor de concentratie en het leervermogen.
- Zorg voor een mix tussen kennis en vaardigheden, zodat je cursisten het geleerde ook kunnen toepassen.
- Maak praktische afspraken voor in de les, bijvoorbeeld dat degen die iets wil zeggen een hand opsteekt.
- Maak het leuk en zorg voor sfeer. Gooi de classroom eerder open en verwelkom de cursisten met een muziekje of zorg voor korte energizers tussendoor.
Auteur: Dzenita Camo
Omslagfoto: Freepik
